News - ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարվեց; փաստաթղթերը դեռ քննարկվում են։

Դեկտեմբերի 1–ին ԵԱՀԿ-ն ավարտեց Մինսկի խումբի գործընթացը և լուծարեց դրա հետ կապված կառույցները, իսկ դեկտեմբերի 2–ին Հայաստանի կառավարությունը հրապարակեց Արցախյան հակամարտության շուրջ ավելի քան տասը փաստաթուղթ: Նրանցից մի քանիսը դարձրին քաղաքական ուժերի և վերլուծաբանների քննարկումների թեմա: «Իմաստությունի և խորհուրդի ճանաչումն է, խելքի բաները հասկանալը, խիստ իմաստի խոսքերը ընկալելը, ճշմարիտ արդարությունը սովորելը և օրենքի կողմնորդությունը»— բիբլիական մինական մեջբերում Պրովերբից: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սա օգտագործում է հասկանալու համար, թե 2019 թվականին ԵԱՀԿ–ի կողմից ներկայացված բանակցային փաստաթուղթը հասկանալու համար ինչ է պահանջվում: Այդ փաստաթուղթը, ինչպես նաև տասներկուսի այլ փաստաթղթեր, դեկտեմբերի 2–ին հրապարակվեց կառավարության պաշտոնական կայքում վերնագրով «Արցախյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի փաստաթղթեր»: Վարչապետը խոստացել է տարվա վերջին հրապարակել ավելի շատ փաստաթղթեր, իսկ այդ առաջարկությունը մեկ տարի առաջ ներկայացվել էր Լևոն Տեր‑Պետրոսյանի կողմից, երբ վարչապետը երեք նախագահներ հրավիրել էր բանավեճի: Հրապարակումից հետո այդ հարցի շուրջ բանավեճի անհրաժեշտությունը դուրս եկավ օրակարգից; բանավեճի կարիք չկա, ասում է վարչապետը: Բանավեճի և փաստաթղթերը հրապարակելու հիմնական պատճառն է հարցը՝ «Ով հանձնել է Արցախը?» Ընդդիմությունը մեղադրում է իշխանություններին այս գործում և որպես հնարավոր լուծման բաց թողած հնարավորություն անընդհատ հիշեցնում է 2019 թվականի Մինսկի խմբի առաջարկները, որոնք Փաշինյանը չի դարձրել քննարկման թեմա: Իշխանությունները նաև մեղադրում են նախկին առաջնորդներին, և դեկտեմբերի 2–ին հրապարակում են Հայաստանի երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի Սարգսյան‑ Путинին ուղղված նամակը, գրվածը 2016 թվականի օգոստոսի 5–ին չորսօրյա պատերազմից հետո: Նամակում Սարգսյանը վերաբերում է 2016 թվականի բանակցային փաստաթղթի բովանդակությանը, որը իշխանությունների գնահատմամբ կրկնում է 2019 թվականի փաստաթուղթը: 2019–ի փաստաթուղթն ու Սարգսյանի նամակը ամենաբարդ քննարկվածներն էին կառավարության հրապարակած նյութերի մեջ: «2019 թվականի Մինսկի խմբի համանախագահները ինչ առաջարկեցին? Ղարաբաղյան հակամարտության բանակցային փաթեթի մանրամասները»— այս վերնագիրն էր Public‑ի գլխավոր «Նորություններ» հաղորդման դեկտեմբերի 2–ի հատվածում, երբ հրապարակվեցին փաստաթղթերը: Տեսանյութը, սակայն, ցուցադրվեց 14‑րդ րոպեին, հետո կոալիցիայի կառավարությանը վերաբերող էթիկայի կանոնների, վերանորոգված մանկապարտեզի մասին հաղորդումների և խորհրդարանի նիստի կտորի թվայն ցուցումներից հետո: Տեսանյութը քննարկում է փաստաթղթերը` հղում տալով ուղեկցող կառավարության վերլուծությանը: Հիմնական ուղերձը հետևյալն է. «Տասնամյակներ շարունակ Հայաստանը ապրել է Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ առասպելներով, որոնք, բնականաբար, ձևավորել են իշխանության վերնախավերը, որոնք Ղարաբաղյան շարժման միջոցով եկան իշխանության: Նրանք ստեղծեցին այս առասպելները` իշխանության գալու և մնալու նպատակների համար, և այդքան զարգացրեցին դրանք, որ Հայաստանում դա դարձավ մտածողության մի ձև; դրանից դուրս դա քաղաքական թշվառություն է, դավաճանություն»: Այդ օրը Public TV‑ի Պետրոս Կազարյանի շոուում հյուր է Գևորգ Սարոյանը, Արցախի թեմի Հայոց Առաքելական Եկեղեցու ղեկավարը: Ազգային ժողովի փոխխոսնակ Ռուբեն Ռուբինյանը դեկտեմբերի 3–ին Public–ի եթերում խոսեց փաստաթղթերից; այդ օրը Փաշինյանը արդեն արտահայտել էր այդ փաստաթղթերի վերաբերյալ խորհրդարանի ամբիոնից: Ռուբինյանը մեջբերում է Սերժ Սարգսյանի Պուտինին ուղղված նամակից մի քանի հատվածներ` վերաբերելով 2016 թվականի փաստաթղթին: Նա ասում է, որ 2019 թվականի փաստաթուղթը մոտավորապես 99 տոկոսով կրկնում է այդ նամակի բովանդակությունը, իսկ նամակում բարձրացրած մտահոգություններն այդինքն՝ 2019 թվականի փաստաթղթում ևս առկա են: Այդ փաստաթուղթում նշված էր, որ Արցախյան շրջակայքում կլինեն խաղաղապահներ, հայկական ուժերը դուրս կգրվեն հինգ շրջաններից, հանրաքվեի իրավահաջորդականությունը կմնի անորոշ: Ամենսաթված հանրաքվե, որը արտահայտում է ողջ Արցախի բնակչության կամքը; Ռուբինյանի խոսքով, «Այս հանրաքվեն չի նշանակում, որ այն պետք է անցկացվի միայն Արցախում, որովհետև Ադրբեջանը կարծում է, որ այդ հանրաքվեն պետք է տարածվի ողջ տարածքով»: Ինչու՞ Փաշինյանի կառավարությունը, որը բարձր լեգիտիմություն է վայելում, չի բանակցել այդ փաստաթուղթը շուրջ: Ռուբինյանի խոսքով` Կազանի փաստթուղթից հետո հայ իշխանությունները ոչ մի փաստաթուղթ չեն ասել «հայո» կամ «ոչ»; ասել են՝ գնացեք Ադրբեջան և բանակցեք: «Մենք չունենք այդ մասին տեղեկություն, որ Ադրբեջանը 2019–ին համաձայնեց»— ասում է փոխհոսնակը: Channel 5–ի Հայլուրը արտածում է փաստաթղթերի հրապարակման մասին: Հաղորդավարը ներկայացնում է նորությունները այնպես, ասես փաստաթղթերը վերջերս ստորագրված լինեին: Հաջորդում է երկրորդ ստուդիայից Բենիամին Մատակոսյանովի տեսանյութը: Նրա կարծիքով, 2019–ի փաստաթուղթն այն է, ինչ Madrid Principles–ի ժամանակ Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության օրոք ձևավորվել էր` անպաշտպան ինքնորոշման անբաժանելի իրավունք: Նա ասում է, որ այլ կերպ ասած, Արցախյան հայերը հանրաքվեի ժամանակ կարող էին միանալ Հայաստանի Հանրապետությանը: «Նիկոլ Փաշինյանը Արցախի հայերին զրկեց Արցախի միացման հնարավորությունից»— եզրահանգում է վերլուծաբանը: Նշվում է առանձին տեսանյութ փաստաթղթերի մասին, որտեղ խոսում է Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենակի ղեկավար Բագրատ Նիկոյանը: «Լեռը մագիստրալ ձգված էր, բայց կապիկը մահացավ»— նա ասում է փաստաթղթերի հրատարակության մասին: Քաղաքական վերլուծաբան Տիգրան Գրիգորյանն ասում է, որ 2019–ի փաստաթուղթը կարող էր ընդունելի լինել համեմատելով 11–ի փաստաթուղթը և 1990–ականների փաստաթղթերը, որպեսզի կարգավիճակի հարցը չկարգավորվի; ստեղծվեց նոր կարգավիճակ, որը միջազգային հանրությունը ճանաչեց և որի իրավական հիմքեր որոշակիորեն հիմնավորեցին: CivilNet–ի ստուդիայում նա նշում է, որ իշխանությունները հրաժարվել են փաստաթղթերի շուրջ իրական, նշանակալի բանակցություններ սկսել: «Եթե նույնիսկ 2019–ի փաստաթուղթը ընդունված լիներ, դա իրականություն դառնար չի լինի»— ասում է քաղաքական վերլուծաբան Բորիս Նավազարդյան Factor.am–ի ստուդիայում: Նրա համաձայն, Ադրբեջանը կամ չի ընդունի այն, կամ ուսումնասիրվի ճանապարհներ ապագա խաթարելու: Նավազարդյանի կարծիքով, ներկայիս քննարկումները քաղաքական ուժերի կողմից՝ պահպանվող խորհրդարանական ընտրությունների պատճառով, անուշադրություն են: «Բանակցային փաստաթղթերը հետաքրքրությունը քիչ են ներկայացնում, որովհետև դրանց ժամանակը անցել է, և ոչ մի գոյություն ունեցող փաստաթուղթ իրականություն դառնալու հնարավորություն չունի»