

Երեկ երեկոյան Դիլիջանի հրապարակում ես լսեցի մի քանի փրկարարներից, որ անտառային հրդեհը արդեն մարված էր: Նրանք իջել էին քաղաք և անընդհատ ստանում էին հարազատների զանգերը; մի փոքր առաջ հաղորդված էր, որ փրկարարական մեքենան բախվել է, չորս մարդ վիրավորվել է, մեկը մահացել է: Լեռներից իրենց գործընկերները նույնպես զանգել էին՝ «Չվախենաք, ով ձեզ կգտնի—արջերը արդեն քնած են, լավ, մենք ձեզ հետ կուղարկենք քվադքոպթեր»: Առավոտյան քաղաքում հրշեջ ուժերը չէին patrolling, և լճից ջուր բերումող ուղղաթիռները ևս դադարեցված էին: Դիլիջանը, Facebook–ի էջերում ծավալված պանիկի հետ համեմատ, պանիկա չկար: Դիլջանի հրդեհը մեդիայում կապվում էր Հայաստանի այլ շրջաններում բռնկված շրջանների հետ, իսկ դրանք եղել էին առանձին օջախներ: Չամբարակ–Տթուզուր հատվածում հրդեհը սկսվել էր նոյեմբերի 21-ին: Դիլիջանում հրդեհը բռնկվել էր «Կազաչի» և «Լեռնային Հայաստան» սանատորյաների կողքին գտնվող հատվածներում և որոշ անտառային մասերում՝ ճանապարհների ոլորող հատվածների մոտ: Տավուշում, Գեղարքունիքում, Լոռիում, Սյունիքում, Կոտայքում և Արագածոտնում էլ առանձին օջախներ էին: Շատ դեպքեր արագ մեկուսացվել և մարվել էին: Մոտ 2,000 փրկարարներ մասնակցել էին հրդեհի մարման աշխատանքներին: Սոցիալական ցանցերում շրջանառվում էին տարբեր վարկածներ պատճառնների մասին: Մարդիկ մեղադրում էին կառավարությանը, Թուրքիային, գյուղացիներին, ովքեր այրում էին չոր խոտը, և կլիմայական փոփոխություններին: Դիլիջանի բնապահպանները նույնպես մեղադրել էին «լոգերներին» և «անտառ այրողներին»՝ նրանց դեմ պայքարը նրանք վարել էին հրդեհի սկիզբներից: Դիլիջան / 22.11 / շրջակա միջավայրի նախարարության մամուլի հաղորդագրությամբ / 23.11: Դիլիջանի ազգային պարկի երեք աշխատակիցներ պատմեցին, թե վերջին օրերին ինչ է պատահեց: — Հրդեհը սկսել է ոչ թե անտառում, այլ պարկի սահմանների ऊपर՝ Սեմիոնովկա հատվածում: — Որվա տեղ-տեղ քամին անբարենպաստ էր, հրդեհը տարածվել է դեպի անտառ: Նա այրել է պարկի սահմանները և տեղ-տեղ ներթափանցել ներս: — Այս նոյեմբերը շատ չոր է; տեղումները չկային, եղանակը բնականոնից տաք էր: Երբ հողը խոնավ է, բուսականությունը չի բռնկվում արագ: — Ես հրշեջ մեքենայի վարորդ եմ եղել. մենք կրկին ջուր էինք լցնում, և այդ ժամանակ քամին հրդեհը բերում էր վերևի կողմը: Այդ տարածքներին ամբողջությամբ կարող չէ բարձրանալ: Մենք բարձրանում ենք հատուկ սարքավորություններով, բայց իջնելիս ճնշումը տատանված պատճառով կորսվում է: Ամենաշատ աշխատանքը կատարել են ազգային պարկի աշխատակիցները և փրկարարները: Մենք պարզապես ժամանակ չունեինք «սելֆի» անել ցույց տալու համար: — Երկրից եկած մարդիկ զանգել էին, որոնք չեն քայլում խոչընդոտավոր տարածքներում, ասում էին՝ «Եկե՛ք օգնեք»: այս պահին մենք մարել ենք հրդեհը, թե փոխանցել ենք ձեզ: Բացի դրանից, իրավիճակը արդեն շատ բարդ էր; մեկը փրկարարների մեջ ընկել էր կայծի կրակներում և այրվել, մենք հազիվ ենք նրան դուրս բերել; մեր մեկ աշխատակից էլ այրվել է: — Ով որ այս ընթացքում գրում է, թե թուրքերը Civil Contract–ին գումար են տվել հրդեհը վառելու համար, կամ որ անտառային որսորդները են վառել հրդեհները, այդ տարածքներում մյուս մարդիկ չեն: Հրդեհի այս մասի մեջ ոչ մի պակաս ինտենսիվ լոգերներ չեն: Փրկարար ծառայության հայտարարությունից: Գոռ Հովհաննիսյան, House of the Nature Protector կազմակերպության հիմնադիր, որը Դիլիջանում է որպես կամավոր, գրում է. «Այսօր ինձ երեք անգամ տվեցին հարցազրույցներ, եւ բոլոր դեպքերում գլխավոր նպատակը մեկն էր՝ ստիպել ինձ ասել, որ դա Աստված արեց կամ դա հրամ/resources է: Բնական է, որ ես դա բացառել չեմ կարող, բայց կան բազմաթիվ այլ, ավելի տրամաբանական վարկածներ; բնական միջավայրում էլ կարող են պատճեններ առաջանալ: Եվ այնքան պարզ չէ, որ թուրքերը Civil Contract–ին 1,5 միլիոն դրամ են տվել Դիլիջանի անտառները վառելու համար»: Ներքին գործերի նախարարությունը չի ասում, թե բռնկումների պատճառն ինչ էր: չի բացառվում, որ դրանք բնական են: Միևնույն ժամանակ նախարարությունն ու շրջակա միջավայրի տեսչությունը հորդորում են չայրել չոր խոտերը, քաղաքիխ մնար մնացորդները և տերևները արոտավայրերն ու դաշտերը մաքրելու ժամանակ: Նրանք նշում են, որ վարչական տուգանքները տատանվում են 50,000-ից մինչև 300,000 դրամի միջև: Տեսչությունը վերջին أيام գրանցել է մոտ 1,000 դեպք տերևների, խոտի և տերևաշերտերի այրման: Հայկական գյուղերում նաև գոյություն ունի ծուխ, քանի որ մարդիկ այրում են չոր խոտը՝ այդ գործողությունը ձևացնելով որպես ձերքի աշխատանք: Սա միանգամայն անիմաստ արարք է, քանի որ այրումը վնասում է հողին և մարդկանց և մեծացնում է հրդեհի վտանգը ողջ տարածքում: Հրդեհի մասին Փրկարար ծառայության զեկույցից: Դիլիջանի ազգային պարկի աշխատողները նաև խոսեցին չոր տվյալ ծառերի մասին: «Երկար ժամանակ դրանք պետք է մաքրվեն, որպեսզի կշիռներ չընկնեն և ոչ մեկին վնաս չհասցնեն: Դրանք էլ հեշտորեն այրվում են: Եթե հիմա մենք կտրենք այս չոր ծառը, հետո կգան, կստանան լուսանկարներ և գրեն, որ պարկի աշխատակիցները ծառեր են կտրում»: Պաշտոնյաների խոսքով, ազգային պարկը տարբեր է forestry–ի ձեռնարկություններից. կանոնները խստված են, հսկողությունը կոպտորեն ուժեղ, և միայն չոր փայտի հավաքումը թույլատրվում է «ճիշտ ժամանակավոր ընթացակարգով, հատուկ Permտ and տեղում»: Բայց Դիլիջանի պահպանողներ պնդում են, որ ապօրինի հատումները չեզրող չեն այստեղ: «Հրդեհը մարվել է մեկ বা երկու ակտիվ օրում; մոտ 300 առողջ ծառ այրվել է, և բոլորը զազրանում են՝ «վայ»: Սակայն այս տարի Տավուշում մոտ 1,000 ծառ է հատվել և գողացվել: Մեր անտառային պաշարները անարդար կերպով գողվում են», գրում է Գոռ Հովհաննիսյանը: