Այսօր՝ ապրիլի 24-ին, աշխարհասփյուռ հայությունը ոգեկոչում է Հայոց ցեղասպանության 1,5 միլիոն սուրբ նահատակների հիշատակը։ 109 տարի առաջ այս օրը՝ 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, Օսմանյան կայսրության հայ հպատակների ոչնչացումը սկսվեց հայ մտավորականների՝ գրողների ու բանաստեղծների, երաժիշտների ու բժիշկների, ճարտարապետների և խորհրդարանականների ձերբակալություններով, որոնք սկսվեցին մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսում։ կայսրության։ Երիտթուրքական կուսակցության պարագլուխները, որոնք 1908 թվականին գահընկեց արեցին սուլթան Աբդուլ Համիդին, բայց շարունակեցին նրա արյունալի ծրագիրը 1909 թվականին Ադանայում 30 հազար հայերի կոտորածով, ծրագրել էին հայկական տարրի վերացումը կայսրության տարածքում դեռևս։ 1911 թ.՝ Սալոնիկում տեղի ունեցած գաղտնի ժողովում։ Կոտորածների նախօրեին հայերի տեղահանությունը «օրինական» տեսք տալու համար կառավարությունը խորհրդարանում ընդունեց 1914 թվականին սկսված Առաջին համաշխարհային պատերազմի ճակատային գոտիներից հայերին իբր ավելի ապահով վայրեր տեղափոխելու մասին օրինագիծը։ Բայց կառավարական մակարդակով հատուկ ավազակախմբերի ստեղծումը (Teskilat-i Mahsusa), որոնք պետք է հարձակվեին աքսորյալների վրա, հրահանգները տեղական իշխանություններին աջակցելու և չխանգարելու վերջիններիս, ճանապարհին հայերի համար կացարանների բացակայությունը։ , նրանց ինչ-որ կացարանում տեղավորելու համար որևէ քայլ չձեռնարկելը վկայում է մի ամբողջ ազգի ծրագրված ոչնչացման անհերքելի բնույթի մասին։ Հայոց ցեղասպանության սկզբից ուղիղ մեկ ամիս անց Օսմանյան կայսրության դեմ կռվող դաշնակիցները (Ռուսաստան, Ֆրանսիա, Անգլիա) համատեղ հայտարարությամբ պահանջեցին վերջ տալ անմեղ հայերի զանգվածային սպանություններին, առաջին անգամ ներառյալ « հանցագործություն մարդկության դեմ» միջազգային տերմինաբանությամբ։ Դաշնակիցները նախազգուշացրել են թուրքական կառավարությանը, որ պատերազմից հետո նրանք կկատարեն իրենց հանձնառությունը՝ պատասխանատվության ենթարկելու և պատժելու հայկական ջարդերի բոլոր մեղավորներին: Տասնամյակներ անց իրավաբան Ռաֆայել Լեմկինը միջազգային շրջանառության մեջ մտցրեց «ցեղասպանություն» տերմինը՝ ուսումնասիրելով հայերի զանգվածային սպանդի առանձնահատկությունները։ 1,5 միլիոն հայեր տեղահանվել են, սովամահ են եղել և խոշտանգումների ենթարկվել: Խուսափելով պատասխանատվությունից՝ երիտթուրքերի պարագլուխները փախան Գերմանիա 1918թ. աշնանը: Հիմնական դերակատարներից ոչ մեկը, սակայն, չխուսափեց արդարադատությունից: Թուրքական պետության հակահայ քաղաքականության շարունակականությունն արդարացնող պատմաբանները նշում են, որ երեք տարբեր և փոխադարձ թշնամաբար տրամադրված վարչակազմեր (Սուլթան Աբդուլ Համիդ, երիտթուրքեր, Մուստաֆա Քեմալ) միավորված էին մեկ բանում՝ հայերի ընդհանուր բնաջնջում։ Նրանց հաջորդած կառավարությունները հետևողականորեն ժխտել են և չեն քավել Հայոց ցեղասպանությունը: 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին ընդունված Հայաստանի Անկախության հռչակագրի 11-րդ կետի համաձայն՝ Հայաստանը աջակցում է 1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայում և Արևմտյան Հայաստանում Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը։